Een succes maken van Stoner - een boek van een overleden auteur over een boerenknul die uitblinkt in onopvallendheid - leek een onmogelijke missie. Het boek van John Williams (1922-1994) werd al in 1965 uitgegeven in Amerika, maar er werden slechts 2000 exemplaren verkocht en het boek kreeg weinig aandacht van de pers. Toch bleef een aantal critici hameren op de uitzonderlijkheid van Stoner en slaagde uitgeverij Lebowski er in 2012 in om van Stoner één van de meest succesvolle romans van Nederland te maken. Ook regisseur Ursul de Geer werd gegrepen door het verhaal. Reden genoeg om de roman te vertalen naar een gedenkwaardige toneelvoorstelling.
Door Karen Huiskamp
Wereldpremière op het toneel
Stoner vertelt het verhaal van William Stoner, een stille anonieme zoon van een arme boerenfamilie. Gaandeweg zijn landbouwstudie ontwikkelt hij een grote passie voor de literatuur, tot groot verdriet van zijn ouders. Reinout Bussemaker (Het Diner, De Prooi) tekende voor de hoofdrol. Bussemaker: “Toen ik werd gevraagd voor de rol van William Stoner dacht ik meteen dat zou wel eens heel spannend kunnen worden. Ik vind het een immense uitdaging, want ik had het boek gelezen en vond het weergaloos mooi. De schrijfstijl van John Williams vind ik fenomenaal. Zo uitgebalanceerd en zo geproportioneerd. Het ene moment schrijft hij heel intens en met veel gevoel voor detail, als een soort close-up, en vervolgens vlieg je weer door de tijd. Maar wel prachtig in balans. Je leert William Stoner hierdoor goed kennen, maar hij wordt je nooit opgedrongen.’’
De regie van de wereldpremière op het toneel ligt in handen van Ursul de Geer, die eerder verantwoordelijk was voor de regie van Gloed, De Aanslag en Haar naam was Sarah. De Geer: “Stoner is een ontroerend verhaal met heftige conflicten en mooie dialogen. Na Gloed van Sándor Márai heb ik niet meer zoveel zinnen met potlood onderstreept als in deze roman. Een paar keer heb ik het boek weg moeten leggen, te aangedaan om verder lezen. En af en toe werd ik zo kwaad dat ik de bladzijden wel uit het boek had willen scheuren. Ik ben benieuwd wat er gebeurt als dit verhaal op het toneel wordt gespeeld. Zal het publiek er net zo van in de war raken?”
Leren en liefde, daar gaat het om
Het komt Stoner niet aanwaaien; zijn carrière verloopt moeizaam, zijn vrouw en kind keren zich tegen hem en een nieuwe liefde moet worden verbroken om een schandaal op de universiteit te voorkomen. Toch lijkt hij de stormen te doorstaan en berusting te vinden in zijn lot. Alsof hij het leven ‘ondergaat’. Herkenbaar? De Geer: “Twee oorlogen worden tegen Stoner gevoerd, door zijn vrouw en door een collega, maar hij overleeft alle bombardementen. Hij heeft geleerd af te zien, is gehard tegen ontberingen, tegenslag en eenzaamheid, maar blijft ondanks alles overeind. Zijn docentschap en zijn liefde voor de literatuur spelen daarin een doorslaggevende rol. Ze blijken de fundamenten van zijn bestaan; leren en liefde, daar gaat het om. Stoner ervaart dat woorden iets in iemand kunnen openbaren, een gevoel dat je niet kunt omschrijven, een nieuw soort liefde. Dit gold voor mij ook tijdens mijn kennismaking met toneel.”
“Voor mij is Stoner een held, omdat hij zijn eigen gebrekkige leven zo mooi onder ogen komt. Hij vermant zich en gaat door. Ik herken dat wel. Mijn leven is helemaal niet zo groots en meeslepend, juist heel rijk, intens liefdevol, leerzaam en noem maar op. Maar net als ieder ander moet ook ik wel eens ergens de schouders onder zetten. Het leven is wat het is, je doet wat je denkt dat goed is”, aldus Bussemaker.
Geen successtory
Stoner wijdt zijn leven aan de liefde en de Engelse literatuur maar faalt ogenschijnlijk hard op beide vlakken. Uiteindelijk sterft hij in de anonimiteit. Niet echt een successtory. De Geer: “Stoner is inderdaad geen successtory maar een doodgewoon verhaal, over een ongelukkig huwelijk, twijfel aan de zin van het leven, moeilijkheden op het werk, over liefde, eenzaamheid en dood. Een wonderschoon verhaal, een spiegelbeeld van ons eigen bestaan, van de worsteling om het hoofd boven water te houden. Hierdoor kunnen we erg met Stoner meevoelen, met hem lachen, liefhebben en lijden.” Bussemaker vult aan: “Juist omdat Stoner een verhaal vertelt over een gemiddeld leven, spreekt het mij, en vele anderen, zo aan. Wat William Stoner doet en zeker ook wat hij juist nalaat te doen, doét echt iets met je. Je bewondert hem, maar wordt ook kwaad. Je houdt van hem, maar vindt 'm ook een slappeling. Het wordt een grote uitdaging om dit gevoel net zo mooi en intens op het toneel over te brengen. Bepaald geen gesneden koek, maar ik heb veel vertrouwen in ons creatieve team en mijn medespelers.”
Stoner | met Reinout Bussemaker e.a.
woensdag 12 november 2014 | 20.15 uur
meer info en tickets
voorafgaand aan de voorstelling een inleiding door Ursul de Geer
Geen opmerkingen:
Een reactie posten